Γιατί οι γιορτές ενεργοποιούν τόσο έντονα τα παλιά μας κομμάτια;

Μια ψυχοδυναμική και νευροβιολογική ματιά !

Οι γιορτές είναι για πολλούς ανθρώπους μια περίοδος φωτός, χαράς και συνάντησης. Για άλλους όμως —ή και για τους ίδιους ανθρώπους, ταυτόχρονα— είναι μια εποχή έντονης εσωτερικής φόρτισης. Ένα διάστημα όπου το παλιό, το μισοξεχασμένο ή το βαθιά θαμμένο μέσα μας… ξυπνά.

Και αυτό δεν συμβαίνει τυχαία.

Οι γιορτές ενεργοποιούν μηχανισμούς τόσο ψυχοδυναμικούς όσο και νευροβιολογικούς. Με απλά λόγια: αγγίζουν τις ρίζες της ιστορίας μας.

Οι γιορτές μάς επαναφέρουν στο οικογενειακό μας σύστημα

Κάθε άνθρωπος προέρχεται από ένα “συναισθηματικό τοπίο” που λέγεται οικογένεια. Εκεί μάθαμε:

• πώς αγαπιέται κανείς,

• πώς μιλά,

• πώς θυμώνει,

• αν επιτρέπεται να ζητά,

• αν δικαιούται να έχει ανάγκες.

Οι γιορτές μάς επιστρέφουν — κυριολεκτικά ή ψυχικά — σε αυτό το πλαίσιο. Και έτσι ενεργοποιούνται παλιά εσωτερικά αντικείμενα (Winnicott, Kernberg):οι φωνές, οι προσδοκίες, οι απαιτήσεις, οι σιωπές, η έλλειψη χώρου, οι παλιοί ρόλοι.

Σε ένα οικογενειακό τραπέζι, ένας ενήλικας 40 ετών μπορεί να νιώσει ξανά…το παιδί που δεν ακουγόταν, την έφηβη που ένιωθε πίεση, το παιδί που έπρεπε “να μην ενοχλεί”.

Η επαναφορά των παιδικών αναμνήσεων λειτουργεί σαν trigger

Οι γιορτές έχουν ισχυρές αισθητηριακές αγκυρώσεις: μυρωδιές, στολίδια, φαγητά, μουσικές.

Ο εγκέφαλος αποθηκεύει τέτοιου είδους μνήμες στον ιππόκαμπο και στο μεταιχμιακό σύστημα. Όταν ενεργοποιηθούν, δεν επανέρχεται μόνο η ανάμνηση —επανέρχεται και το συναίσθημα που τη συνοδεύει.

Γι’ αυτό συχνά:

• νιώθουμε μια ανεξήγητη νοσταλγία,

• ένα σφίξιμο,

• μια μελαγχολία,

• μια ανάγκη για επαφή ή απομόνωση.

Δεν είναι τωρινό. Είναι κάποτε — που ξυπνά τώρα.

Η νευροβιολογία του άγχους και της ευαλωτότητας τις γιορτές

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από:

• αλλαγή ρουτίνας,

• αύξηση κοινωνικών προσδοκιών,

• οικονομική πίεση,

• διακοπή δομής και καθημερινότητας.

Ο εγκέφαλος δεν αγαπά την ασυνέχεια.Όταν η ρουτίνα διαταράσσεται, το αμυγδαλοειδές σώμα (κέντρο ανίχνευσης απειλής) ενεργοποιείται ευκολότερα.Ταυτόχρονα, ο προμετωπιαίος φλοιός —που μας βοηθά να ρυθμίζουμε συναίσθημα και σκέψη— κουράζεται.

Το αποτέλεσμα; Χαμηλότερη ανοχή, υψηλότερη ευαισθησία, πιο εύκολες συναισθηματικές αντιδράσεις.

Γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι λένε:

• «Δεν ξέρω γιατί, αλλά με παίρνει από κάτω».

• «Νιώθω περισσότερη μοναξιά».

• «Ευαισθητοποιούμαι πιο εύκολα».

Η απάντηση είναι: γιατί ο εγκέφαλος είναι πιο εκτεθειμένος.

Τα “παλιά κομμάτια” ζητούν αναγνώριση

Από ψυχοδυναμική άποψη, οι γιορτές μοιάζουν με έναν καθρέφτη. Μας φέρνουν αντιμέτωπους με:

• ανολοκλήρωτα πένθη,

• ανεκπλήρωτες ανάγκες,

• προδομένες προσδοκίες,

• κομμάτια του εαυτού που δεν είχαν χώρο να υπάρξουν.

Δεν είναι παθολογία. Είναι συναισθηματικός αναβρασμός που δείχνει ότι κάτι μέσα μας ζητά νόημα, χώρο, επεξεργασία.

Η ανάγκη για επανόρθωση

Κάθε τέλος χρονιάς ενεργοποιεί μέσα μας μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη:

• να αφήσουμε κάτι πίσω,

• να θεραπεύσουμε κάτι που πονά,

• να κάνουμε χώρο για κάτι νέο.

Αυτό είναι ψυχική λειτουργία — όχι τυχαία σύμπτωση.

Ο Freud μιλούσε για την επανάληψη, ο Winnicott για την επανόρθωση, ο Jung για την εσωτερική μεταμόρφωση. Οι γιορτές μάς σπρώχνουν σε αυτό το εσωτερικό κάλεσμα για ανανέωση.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Όχι να “ρίξουμε τον διακόπτη”. Αλλά:

✔ Να ακούσουμε τι ξυπνά μέσα μας.

✔ Να δώσουμε χώρο στο συναίσθημα χωρίς να το κρίνουμε.

✔ Να θυμηθούμε ότι η ευαλωτότητα δεν είναι αδυναμία.

✔ Να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να μην είναι τέλειος στις γιορτές.

✔ Να ζητήσουμε σύνδεση — όχι επιβεβαίωση.

✔ Να μη συγκρίνουμε τη ζωή μας με τις εικόνες των άλλων.

Και κυρίως:

να θυμηθούμε πως ό,τι αναδύεται, μπορεί και να θεραπευτεί !!

Επομένως !

Οι γιορτές δεν ενεργοποιούν μόνο χαρά. Ενεργοποιούν την ιστορία μας.

Και μέσα σε αυτή την ιστορία υπάρχουν κομμάτια τρυφερά, δύσκολα, άλυτα, όμορφα και περίπλοκα — όλα εξίσου δικά μας.

Το ζητούμενο δεν είναι να τα αποφύγουμε.

Αλλά να τα συναντήσουμε με κατανόηση.

Γιατί…

Η κατανόηση ξεκινά από μέσα μας.

Ξένη Βιβλιογραφία

Bowlby, J. (1982). Attachment and Loss: Vol. 1. Attachment. Basic Books.(Θεμέλιο για προσκόλληση και εσωτερικά μοντέλα σχέσεων.)

LeDoux, J. (1996). The Emotional Brain. Simon & Schuster.(Νευροβιολογία συναισθημάτων, triggering και μνήμης.)

Stern, D. (1985). The Interpersonal World of the Infant. Basic Books.(Πρώιμες μνήμες και συναισθηματικά μοτίβα.)

Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score. Viking.(Τραύμα, σωματική μνήμη και συναισθηματική επανενεργοποίηση.)

Ελληνική Βιβλιογραφία

Κουρκούτας, Η. (2011). Συστημική–Ψυχοδυναμική Προσέγγιση της Οικογένειας. Τόπος.(Οικογενειακές δυναμικές και επανάληψη μοτίβων.)

Τσιάντης, Γ. (1995). Παιδί, Οικογένεια και Ψυχική Υγεία. Καστανιώτης.(Αναπτυξιακές ρίζες συναισθηματικών εμπειριών.)

Tags:

ψυχολογία, ψυχοθεραπεία, συναισθήματα, γιορτές, αυτογνωσία, κατανόηση, ψυχική υγεία